Społeczno-polityczne uwarunkowania ukrzyżowania Jezusa - wydarzenia

   Gdy w trzydziestym roku życia Jezus zaczynał swoją działalność publiczną nie mógł uniknąć uwikłania się w pułapki stawiane przez ówczesną sytuację społeczno-polityczną w Palestynie.

Palestyna w czasach Jezusa

  Występował w obronie pogardzanych mas ludowych, narażając się faryzeuszom i saduceuszom. Musiał kilkakrotnie uciekać i ukrywać się. Był śledzony. Próbowano go ukamienować. Zaniepokojenie wśród religijnych i świeckich władz żydowskich wzrastało. Zdawały one sobie dobrze sprawę z możliwych skutków publicznej działalności Chrystusa. Szczególnie zagrożeni w swoich pozycjach poczuli się faryzeusze. Ich to bowiem Chrystus najbardziej piętnował wskazując zgoła odmienne wzorce zachowania od tych, które oni reprezentowali. Żydowscy przywódcy stronnictw religijno-politycznych - mimo rzymskiej okupacji Judei - zachowali wielkie wpływy w narodzie żydowskim. Krytyka dokonywana przez Chrystusa wzbudziła w nich obawę o posiadane pozycje. Obawiali się również, że ruch religijny zapoczątkowany publiczną działalnością Chrystusa może być uznany przez Rzymian za dowód utraty zdolności kierowania narodem żydowskim w ramach jeszcze wówczas dość znacznej autonomii, co oznaczałoby koniec ich rządów.

   Stanowisko władz żydowskich uległo radykalizacji pod wpływem oddźwięku, jaki zdobyło wskrzeszenie Łazarza. 

 

Wskrzeszenie Łazarza - Jan Matejko

   Nauka Jezusa doszła do Jerozolimy, a sam Chrystus przyjęty w niej został przez tłumy Żydów z prawdziwym uwielbieniem. 

Giotto_-_Scrovegni_-Entry_into_Jerusalem

    Ta widoczna przychylność Żydów dla nowej nauki stanowiła realne zagrożenie dla wszystkich stronnictw religijno-politycznych. Arcykapłani i faryzeusze zwołali Wysoką Radę i uznali za konieczną bezpośrednią akcję przeciwko Chrystusowi. 

Narada Wysokiej Rady - Wasilij Polenov

    Dobrze znane jest uzasadnienie podjętej przez nich decyzji o zabiciu Chrystusa. Zasłonięto się tutaj interesem narodu żydowskiego powołując się na uniformistyczną jedność Żydów, a w gruncie rzeczy mając na względzie chęć utrzymania swojej władzy. Obawiano się, że zostawienie Jezusa przy życiu spowoduje, iż wszyscy w Niego uwierzą - a byłby to kres ich panowania nad narodem żydowskim. Decyzji o zabiciu Chrystusa nadano wymowę polityczną. Zasłonięto się między innymi groźbą interwencji zbrojnej okupanta rzymskiego - wobec tego przejawu mesjanizmu politycznego, łączonego z osobą Chrystusa, co mogłoby wzbudzić niepokoje społeczności żydowskiej. Zebrani na tajnej radzie faryzeusze i arcykapłani wskazywali, że doprowadzić mogłoby to - nie tylko do zniszczenia największej świętości Żydów - ich świątyni w Jerozolimie, ale do zagłady całego narodu. W obliczu tak formułowanych katastroficznych wizji, arcykapłan Kajfasz przekonał zebranych o słuszności, więcej, o konieczności zabicia Chrystusa - mówiąc, że "lepiej dla was, gdy jeden człowiek umrze za lud, niż miałby zginąć cały naród". W ślad za tą decyzją wydano polecenie, by każdy, ktokolwiek dowie się o miejscu pobytu Chrystusa niezwłocznie doniósł o tym władzom żydowskim tak, by można było Go ująć. Odwołano się tu do metody denuncjacji - tak potępianej przez moralność a tak często stosowanej przez rządzących - prawdopodobnie nawet wyznaczając nagrodę dla denuncjatora za wskazanie miejsca pobytu Chrystusa.

Repentance of Judas (1874),Simó Gómez i Polo's (1845-1880) oil on canvas

  Jak wiadomo, wezwanie to przyniosło efekt - znalazł się zdrajca, Judasz Iskariota, wynagrodzony 30 srebrnikami.

   Na tle tych zdarzeń widoczna jest wyraźnie taktyka władz religijno-politycznych. Zawiązały one coś w rodzaju spisku przeciwko Jezusowi, przy czym nie występowały jeszcze w imieniu oficjalnych organów sprawujących wówczas władzę w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości - tj. Sanhedrynu. Był to nieformalny sposób działania części ugrupowań faktycznie sprawujących władzę nad narodem żydowskim w ramach pozostawionej mu przez Rzymian autonomii. Nie chodziło już tylko o zatrzymanie Chrystusa i o uniemożliwienie Mu prowadzenia działalności publicznej, ale o pojmanie i zabicie. Termin wykonania tej decyzji był krótki - miały one nastąpić jeszcze przed Paschą tak, by śmierć Chrystusa nie wywołała niepokojów i zamieszek wśród Żydów przybyłych do Jerozolimy z okazji tego święta. Można więc z całą pewnością stwierdzić, że w ten nieformalny sposób przesądzono o losie Chrystusa, skazując Go na śmierć jeszcze zanim zadecydował o tym Sanhedryn - i również zanim zapadł w tej sprawie prawomocny wyrok. Antycypowano w ten sposób rozstrzygnięcie sądu, co odczytać należy niewątpliwie jako swoisty sposób nacisku na członków Sanhedrynu, z których zresztą duża część brała udział w tym spisku. W Ewangeliach jest mowa o arcykapłanach, faryzeuszach i uczonych w Piśmie, którzy taką decyzję podjęli.

   Jezusa oskarżano m. in. o to, że występował przeciwko Sanhedrynowi, przeciwko Prawu i przyjętej interpretacji Pisma, a także, że zwodził lud i bluźnił Bogu, nazywając siebie Synem Bożym.

  Kapłani nie mogli mu darować wypędzenia kupców ze świątyni; uczeni w piśmie – nieprzestrzegania szabatu. Żydowski kler świątynny jak i faryzeusze oskarżali Jezusa przed Piłatem o wzniecanie niepokojów publicznych, namawianie do niepłacenia podatków do rzymskiego skarbu oraz o przywłaszczenie sobie godności królewskiej.

Był czas, że lud, zachwycony Jezusem pragnął obwołać go królem, ale potem ci sami ludzie zobojętnieli i dali posłuch propagandzie faryzeuszy. Na dodatek na krótko przed świętem Paschy wzrosło napięcie polityczne. Powodem było rozruchy żydowskie. Naród żydowski chciał przez nie zamanifestować swą wiarę w to, że wkrótce powstanie królestwo Izraela. Powstanie to zostało krwawo stłumione przez Piłata i atmosfera społeczna była bardzo napięta. Jakby tego było mało sytuację skomplikowało dodatkowo usunięcie Sejana [w 31 r. po Chr.] i przejęcie większej kontroli mad imperium przez samego Tyberiusza. Sejan był żołnierzem, prefektem gwardii pretoriańskiej, a także przyjacielem i zaufanym cesarza Tyberiusza. Cesarz nie interesował się sprawami państwowymi, zostawiając całkowitą swobodę Sejanowi. Jego władza była w praktyce nieograniczona, a ambicje coraz większe. Sejan usuwał niewygodnych senatorów drogą sfingowanych oskarżeń i procesów pokazowych. Uważając swoją pozycję za niezagrożoną, przygotowywał zamach stanu, pragnąc zdobyć niepodzielną władzę dla siebie. Spisek ten jednak został udaremniony, a Sejan został stracony.

   Prokurator Piłat mógł być postrzegany przez obecne otoczenie Tyberiusza jako stronnik Sejana i jego rządy w Judei mogły znaleźć się pod szczególną obserwacją. Z drugiej strony Piłat chciał się wykazać szczególną lojalnością wobec Tyberiusza i umiejętnościami organizacyjnymi i dyplomatycznymi w realizacji polityki rzymskiej na terenie Judei. Oprócz Piłata z Sejanem związani byli też Kajfasz i Herod Antypas. W osobie Sejana został usunięty ich wpływowy protektor dający poczucie bezpieczeństwa. W tej sytuacji każdy z tej trójki musiał tak postępować, aby nie narazić się przedstawicielom nowych władz rzymskich.

   Arcykapłan Kajfasz bał się, że nowa nauka Jezusa może stać się przyczyną zamieszek. Sprzyjała temu duża liczba pielgrzymów jak i samo święto Paschy, w symboliczny sposób odwołujące się do uzyskania niepodległości. Gdyby okazało się, że sytuacja społeczna jest mało stabilna – Kajfasz mógł podzielić los Sejana. Trzeba więc było jak najszybciej przerwać działalność Jezusa. Jego przeciwnicy nie mogli Go jednak aresztować w świątyni, ponieważ miał tu wielu zwolenników, którzy wystąpiliby w Jego obronie. W tym momencie pojawił się Judasz. Motywy jego postępowania do dziś nie są jasne. Nie była to prawdopodobnie chęć zysku, ponieważ za trzydzieści srebrników nie kupiłby sobie nawet niewolnika. Być może, wskazując miejsce pobytu swego Mistrza, chciał podlizać się władzom, przewidując śmierć Jezusa i prześladowania Jego uczniów, do których sam należał. 

Giotto -ok. 1304 r. Kiss_of_Judas

    Wydał więc swego nauczyciela w ręce Rzymian. Towarzyszyli im faryzeusze i saduceusze. Zwyciężył prywatny interes Kajfasza i pozycja Sanhedrynu została ocalona. Zachowano jednak wszelkie pozory sprawiedliwości i Jezusa poddano pod sąd. Przebiegłość Kajfasza i Annasza czyniła z Jezusa przestępcę państwowego dla Rzymian, zaś dla Żydów – bluźniercę i fałszywego proroka. 

Konrad_Huber - Christus_vor_Kaiphas

   W prawie żydowskim sędziowie byli jednocześnie prokuratorami, doradcami prawnymi i prawnikami sądu apelacyjnego. W sprawach karnych wydawali oni surowe wyroki. Nie stosowano kary odosobnienia czyli więzienia. Zazwyczaj skazywano na śmierć. W Palestynie były cztery sposoby uśmiercania skazańców: ukamienowanie, spalenie na stosie, ścięcie lub uduszenie.

   Każdy wyrok śmierci zatwierdzał rzymski prokurator. Zdarzało się nieraz, że narzucał on formę w jaki sposób ten wyrok miał być wykonany. Rzymscy prokuratorzy preferowali krzyżowanie. Taką też formę zastosował Poncjusz Piłat skazując na śmierć Jezusa. 

 

Munkacsy - Christ_before_Pilate

   Jest kwestią wiary czy uznać Jego śmierć za porażkę czy też za zwycięstwo. Faktem jest, że Chrystus był postacią historyczną. Przez niewiele ponad dwa lata (zapewne ok. 28-30 n.e.) głosił nauki między Galileą a Judeą, zyskując wśród ludzi sławę mędrca i uzdrowiciela. Skazany na śmierć (przed 36 r.n.e.) przez rzymskiego namiestnika Judei Poncjusza Piłata umarł w Jerozolimie według tradycji 14 dnia Nisan (dzień poprzedzający święto Paschy). Poznawszy jego życie i naukę nawet osoby niewierzące muszą przyznać, że był On człowiekiem szlachetnym, wrażliwym na ludzką niedolę. Potępiał niesprawiedliwość, formalizm i głupotę. Nasz Zbawiciel uwikłany w sytuację społeczno-polityczną w Palestynie i wynikłe z tego zdarzenia, za swoją bezkompromisowość zapłacił najwyższą cenę – cenę życia. Reperkusje jednak Jego działalności świadczą o tym, że nie była to śmierć daremna i że na zawsze zmieniła oblicze życia jednostek i narodów.

   Chrześcijaństwo jest obecnie najliczniej reprezentowaną religią na świecie. Nie ulega też wątpliwości, że jej przywódca duchowy - Jezus, uznawany przez swoich wyznawców – chrześcijan jako współistotny z Bogiem judaizmu nosi tytuł boski Pan (Kyrios, Adonai), którego to rzeczownika Żydzi i zdecydowana większość chrześcijan używają jako zamiennika imienia własnego samego Stwórcy.

Ukrzyżowanie - Władysław Drapiewski

   Rodney Stark profesor z Princeton University wymienia kilka głównych przyczyn dynamicznego rozwoju chrześcijaństwa:

1. Powszechność: była to religia otwarta dla wszystkich - każdego wyznania, rasy.
2. Odpowiedzenie na powszechną u ludzi potrzebę spotkania z Bogiem osobowym.
3. Wprowadzenie moralności w ramach religii: monogamia, odchodzenie od niewolnictwa, zakaz zabijania. Wcześniej prawdziwą religią była filozofia.
4. Braterstwo i wzajemna troska jednych chrześcijan o drugich.
5. Świadectwo męczenników, którzy oddawali życie za to w co wierzyli.
6. Równość godności, podniesienie roli kobiety, apostolstwo kobiet, które nawracały często mężów i całe domy.
7. Wysoka dzietność: chrześcijanie nie zabijali dzieci
8. Wolność, brak fatum. 
   
   

   

   The_resurrection_day_- autor nieznany

    

Społeczno-polityczne uwarunkowania ukrzyżowania Jezusa – osoby i stronnictwa.

    Na początku lat trzydziestych naszej ery, na tydzień przed Świętem Paschy, Jezus wraz ze swoimi uczniami przybył do Jerozolimy. Witano go uroczyście. Były to czasy kiedy Izraelici oczekiwali przyjścia Mesjasza.

Gérôme_-_L'entrée_du_Christ_à_Jérusalem_-_cadre

   W początkowej fazie działalności Jezusa, kiedy uzdrawiał, czynił cuda i pomagał ludziom w różny sposób, niektórzy byli skłonni uznać Go za upragnionego Zbawiciela. Kiedy jednak lud podburzony przez faryzeuszy i saduceuszy, doszedł do wniosku, że Jezus nie jest tym na kogo czekają, bez skrupułów przyczynił się do Jego śmierci. Jednak Izraelici nie mający władzy byli tylko pionkami w grze.

    Aby zrozumieć przyczyny, które złożyły się na fakt ukrzyżowania Jezusa trzeba poznać tło społeczno-polityczne tego wydarzenia i jego głównych sprawców. Miało ono miejsce za rządów cesarza Imperium Rzymskiego -Tyberiusza. Palestyna - ojczyzna Jezusa – od dziewięćdziesięciu lat była pod protektoratem Rzymu. Podzielono ją na cztery części. W jednej z nich władzę sprawował tetrarcha Herod Antypas.

Herod_(Hérode)_-_James_Tissot_-_overall

    Jako władca Galilei miał prawo sądzenia Jezusa. Odesłał Go jednak do Piłata.

 Tak mówi o tym Ewangelia św. Łukasza [23, 8-12]:„Na widok Jezusa Herod bardzo się ucieszył. Od dawna bowiem chciał Go ujrzeć, ponieważ słyszał o Nim i spodziewał się, że zobaczy jaki znak, zdziałany przez Niego. Zasypał Go też wieloma pytaniami, lecz Jezus nic mu nie odpowiedział. Arcykapłani zaś i uczeni w Piśmie stali i gwałtownie Go oskarżali. Wówczas wzgardził Nim Herod wraz ze swoją strażą; na pośmiewisko kazał ubrać Go w lśniący płaszcz i odesłał do Piłata.” 

Chrystus przed Piłatem - M. Munkacsy

 

      Poncjusz Piłat w latach 26-37 sprawował urząd rzymskiego prefekta Judei. Był bardzo ambitny. Przed objęciem urzędu był kupcem lub niższym urzędnikiem. Swój awans zawdzięczał żonie – Klaudii Proculi. Jej zaś wpływy wiążą się z osobą Sejana – zausznika cesarza Tyberiusza. 

     Trzecią ważną osobą związaną z wydarzeniem ukrzyżowania Jezusa był arcykapłan Józef, zwany Kajfaszem. 

Kaifasz

 Stał na czele Sanhedrynu – żydowskiego senatu. Zgromadzenie to, w ramach autonomii, posiadało najwyższą władzę religijną i sądowniczą. Należały do niego urzędy i policja, dysponował prawem pobierania podatków. Jednak wydany przez Sanhedryn wyrok śmierci zatwierdzał namiestnik Rzymu. Ten senat żydowski składał się z trzech grup społecznych: saduceuszy, „starszych” i faryzeuszy. 

Saduceusz - ilustracja z  "Kroniki norymberskiej" , 1493 r.

     Saduceusze było to stronnictwo religijno-polityczne w Judei w starożytnym Izraelu zawiązane wokół kapłanów Świątyni Jerozolimskiej. Posiadali wpływy dzięki okupantowi jakim byli Rzymianie. Byli to ludzie, którzy cenili wygodne życie. Zależało im na przywilejach wynikających z rządzenia. Ich doktrynę religijną cechował sceptycyzm i powściągliwość. Np. nie wierzyli w zmartwychwstanie. Ich poglądy były bliskie epikurejczykom, elitarnej sekcie, według której podstawowym zagadnieniem filozoficznym było szczęście. Upatrywali je w przyjemności. [Więcej zob. w Wikipedii]

Żydzi modlący się w świątyni

   „Starsi” ludu byli to ludzie reprezentujący bogaty patrycjat świecki. Tworzyli oni wraz z Saduceuszami jedno stronnictwo. 

 

Jezus i faryzeusze

     Faryzeusze byli w zasadzie stronnictwem ludzi świeckich, będącym opozycją wobec kapłańskiej arystokracji saduceuszów, starającym się jednak w swoim postępowaniu przestrzegać świątynnych reguł czystości. Zyskali sobie reputację ekspertów w dziedzinie interpretacji Pisma. Faryzeuszy czasem określa się mianem "Uczeni w Piśmie". Nazywali siebie „nauczycielami ludu”, lecz jednocześnie pogardzali ludem za to, że nie znał się na Prawie. Według nich ta nieznajomość czyniła lud nieczystym. Doktryna moralna faryzeuszy opierała się na doprowadzonej do przesady wierności literze Prawa odnośnie przepisów rytualnych i czystości kultowej. Dlatego część faryzeuszy spotykała się z krytyką za przesadny formalizm, zadufanie w sobie i obłudę, czyli za to, że narzucali ludziom przepisy, których sami nie przestrzegali lub też przestrzegali tylko formalnie. Zarzuty te szczególnie uwidocznione są w Ewangeliach na tle ich konfliktu z Jezusem Chrystusem. Stąd też wywodzi się współczesne określenie człowieka fałszywego jako faryzeusza. [Więcej zob. w Wikipedii]

   Lud żydowski oszukiwany i łupiony przez teokratycznych władców, ogłupiany naukami faryzeuszy, próbował w końcu wyznawać religię po swojemu. W czasach Jezusa działało kilkanaście sekt religijnych. Miały one swoje własne doktryny i wewnętrzne organizacje.

   Publiczna działalność Chrystusa wywołała reakcję dwojakiego rodzaju. Za Chrystusem szły coraz większe rzesze Żydów przyjmujących głoszoną przez Niego naukę i ulegających wymowie czynionych przezeń cudów. Znaczna ich część widziała lub skłonna była widzieć w Jezusie proroka, a niektórzy Mesjasza.

Kazanie na górze - Carl Heinrich Bloch